Ponad 70% dorosłych w Polsce ma nadwagę i otyłość. Wśród chorych na cukrzycę odsetek ten jest jeszcze wyższy. W tej grupie otyłość, szczególnie jej brzuszna postać, to jeden z najważniejszych czyników, ktore doprowadziły do choroby. Należy także pamiętać, że insulina oraz pochodne sulfonylomocznika, stosowane przez wielu diabetyków, to leki sprzyjające przyrostowi masy ciała. Co robić, by mając cukrzycę zrzucić zbędne kilogramy albo chociaż przestać tyć ?
Odpowiedź na to pytanie jest szczególnie ważna dzisaj, kiedy z uwagi na pandemię koronawirusa zmieniło się nasze życie. Wielu z nas od ponad roku głównie przebywa w domach, a jeśli wychodzi to przede wszystkim, by zrobić najpotrzebniejsze zakupy. Tak jest w przypadku seniorów, zachęcanych do izolacji w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia. Swoją aktywność ograniczyli także aktywni zawodowo, przechodząc, gdy tylko jest to możliwe, na pracę zdalną. Uczący się to kolejna grupa, która więcej czasu spędza w domach. Nie trzeba tłumaczyć, że siedzący tryb życia sprzyja przyrostowi masy ciała. Pozostając w mieszkaniach i domach, mamy mniejsze możliwości oraz motywację do uprawiania aktywności fizycznej. Zmagamy się też z pokusą „zajadania” dużej ilości wolnego czasu. Jeśli ktoś chciałby zmienić niekorzystne nawyki żywieniowe i na przykład wybrać się do dietetyka, będzie miał ogromny problem z umówieniem się na spotkanie. Naukowcy zwracają uwagę, że przebywanie w domu, ograniczenie kontaktów z bliskimi i przyjaciółmi, brak możliwości korzystania z popularnych form spędzania wolnego czasu takich jak wyjście do kina czy restauracji, spowodowany zamknięciem hoteli i pensjonatów brak możliwości wyjazdów, to czynniki sprzyjające zaburzeniom psychicznym, przede wszystkim depresji. Nie dysponujemy danymi z Polski, ale w Wielkiej Brytanii, od początku pandemii, liczba osób zmagających sie z problemami psychicznymi zwiększyła się aż o 50 % ! Wspominam o tym, ponieważ stany depresyjne są uznanym czynnikiem ryzyka otyłości i cukrzycy.
Ruch i dieta – recepta na dobrą wagę
Problemy, o których wspomniałem, widzę u swoich pacjentów. Co im zalecam ? Przede wszystkim ruch ! Wiosna sprzyja zwiększeniu aktywności fizycznej na świeżym powietrzu i należy z tego korzystać. Wysiłek fizyczny nie tylko pomaga w redukcji masy ciała, ale i zmniejsza insulioporność, poprawia kontrolę glikemii i profil lipidowy oraz polepsza samopoczucie, również u cierpiących na depresję. W celu zusykania najlepszych efektów aktywność fizyczna powinna być podejmowana regularnie, najlepiej codziennie. Preferuje się wysiłek o umiarkowanym nasileniu w tygodniowej dawce nie mniejszej niż 150 minut, przy czym osobychcące obnizyć masę ciała powinny ćwiczyć przynajmniej 200-250 minut w tygodniu. Najkorzystniej oddziałuje wysiłek aerobowy, czyli mówiąc najkrócej taki, w którym jesteśmy w ruchu. Najprostszym przykładem jest spacer. Rodzaj aktywności zależy od indywidualnych preferencji i możliwości. Pacjenci z wieloletnią cukrzycą z przewlekłymi powikłaniami o chrakterze makro- i mikroangiopatii (np. chorzy z chorobą wieńcową, po zawale serce, udarze mózgu, z retinopatią cukrzycową, zespołem stopy cukrzycowje) powinni przed podjęciem regularnych treningów skonsultować się z lekarzem. Z moich doświadczen wynika, że najlepsze efekty w redukcji masy ciała uzyskuje się przy skojarzeniu regularnej aktywności fizycznej z odpowiednią dietą. Wyłączając osoby młode, nie jestem zwolnennikiem radykalnych zmian w sposobie odżywiania. Nie istnieją „cudowne” diety ! Gwarantem skuteczności jest wytrwałość, a jest o nią bardzo trudno, gdy każdego dnia trzeba zmuszać się do czegoś, czego bardzo nie lubimy. Dlatego, w przypadku zmian w diecie, zalecam swoim pacjentom metodę drobnych kroków. Rozpoczynam od znalezienia w jadłospisie zbędnych kalorii. Mogą to być spożywane nawykowo słodkie przekąski, niekiedy zbyt duża ilość owoców, czasem nadmiar pieczywa albo kaloryczne dodatki związane ze sposobem przygotowywania posiłków. Niezwykle ważna jest motywacja. Mój sposób to cierpliwe wytłumaczenie pacjentowi, dlaczego warto dokonać zmian – jakie korzyści można osiągnąć i jakim skutkom zapobiec.
Optymalizacja leczenia farmakologicznego
W przypadku chorych na cukrzycę z nadwagą i otyłością istotne znaczenie ma sposób farmakoterapii. Insulina, czyli najsilniejszy z leków obniżających glikemię, wykazuje działanie anaboliczne, sprzyjając przyrostowi masy ciała. Oczywiście wielu chorych musi przyjmować insulinę, dlatego ważne znaczenie ma odpowiedni wybór preparatu, optymalny model podawania i dawkowania. Niekorzystny wpływ na masę ciała mają także pochodne sulfonylomocznika, czyli takie leki jak np. Amaryl, Glibetic, Symglic, Glurenorm, Glipizid, Diaprel, Gliclada czy Diabrezide. Leki te przyjmuje wielu chorych, ale w odróznieniu od insuliny, praktycznie w każdym przypadku, można zaproponować zmianę na preparat z innej grupy, pozbawiony efektu „prootyłościowego”. Najbardziej dostępną alternatywą jest metformina. Należy jednak pamiętać, że leku nie należy włączać u chorych z istotnym upośledzeniem funkcji wydalniczej nerek. U niektórych pacjentów metformina pomaga zredukować wagę, na ogół jednak jej wpływ na masę ciała jest neutralny. Neutralny wpływ na masę ciała mają leki z grupy inhibitorów DPP-4 (np. Trajenta, Onglyza, Januvia, Ristaben, Galvus). Zmniejszają masę ciała inhibitory SGLT-2, powodujące wydalanie glukozy (czyli kalorii) z moczem. W tej grupie znajdują sie takie preparaty jak Jardiance, Invokana, Forxiga.
Bez wątpienia najskuteczniejszymi lekami w redukcji masy ciała są agoniści GLP-1, zaliczane do tzw. leków inkretynowych. Leki te podaje się w formie zastrzyku, ale zazwyczaj wystarczy jedna iniekcja na tydzień. Tak jest w przypadku Ozempicu oraz Trulicity. Wadą wspomnianych leków jest wysoki koszt terapii. Wprawdzie są one objęte refundacją, ale kryteria refundacyjne zostały tak skonstruowane, że naprawdę nieliczni mogą skorzystać z obniżonej odpłatności. Wielu pacjentów decyduje się jednak ponieść niemały koszt leczenia, przekonując się o skuteczności tych leków – zarówno w redukcji wagi jak i poprawie kontroli glikemii.
dr n. med. Sławomir Badurek
specjalista diabetologii i chorób wewnętrznych
(w „Gabientach od Serca” przyjmuje pacjentów w poniedziałki od 15.30)
